Lời khuyên cho những ai muốn khởi sự kinh doanh tại Trung Đông

 Trung Đông là vùng đất của các truyền thuyết và thần thoại. Hiểu rõ được văn hóa kinh doanh, giao tiếp kinh doanh, nghi thức gặp gỡ và những kỹ năng đàm phán là điều thực sự cần thiết trước khi tiến hành kinh doanh ở Trung Đông.

 

Thậm chí ngay cả việc thiếu tìm hiểu về các truyền thuyết cũng có thể phá vỡ hoặc trở thành rào cản trong việc giao thiệp. Điều sáng suốt khi tiến hành kinh doanh ở Trung Đông là tìm hiểu rõ tập tục của vùng đất này. Bất kể như thế nào thì việc chung một tôn giáo, ngôn ngữ và văn hóa cũng khiến cho những nét tiêu biểu và đặc sắc chung của vùng đất giá trị này trở nên nổi bật.

Văn hóa và giao tiếp kinh doanh khi tiến hành kinh doanh ở Trung Đông sẽ được trình bày trong bản hướng dẫn ngắn gọn này. Tất nhiên những điều đó không có nghĩa rằng đây là một bản tổng kết hoàn chỉnh về những thủ thuật kinh doanh tại Trung Đông, nhưng nó cũng là một trong những số những lĩnh vực chính có thể phải xem xét khi định thực hiện kinh doanh tại đây.

 Đạo Hồi

Một trong những nét văn hóa chính ở Trung Đông không thể không nhắc đến đó chính là Đạo Hồi. Đạo Hồi thấm sâu vào mọi tầng lớp xã hội ở đây. Nó quy định sự chỉ đạo, các giá trị và cả những đạo luật đối với cuộc sống con người, những mối quan hệ cộng đồng cũng như những cách thức kinh doanh.

Trong phạm vi của bài giới thiệu ngắn này, chúng ta không đánh giá tính công bằng dù cho điều đó là đúng. Vì thế mà để thực hiện được kinh doanh tại Trung Đông, chúng ta nên tìm hiểu về Đạo Hồi trước khi tiến hành.

Tuy nhiên, chúng ta có thể xem xét một vài ví dụ về ảnh hưởng của Đạo Hồi và cách mà những ảnh hưởng đó có thể tác động tới hành trình kinh doanh của bạn.

Một ngày các tín đồ Hồi giáo phải cầu kinh năm lần. Những lần cầu kinh này được các nhà thờ Hồi giáo loan báo bằng cách gọi cầu kinh (azan). Không phải tất cả các tín đồ Hồi giáo đều đến nhà thờ. Một số cầu kinh tại nhà hoặc ở văn phòng. Những công việc hàng ngày, việc sắp xếp công việc và gặp gỡ phải được bố trí phù hợp giữa khoảng thời gian cầu kinh. Thứ sáu là ngày dành cho buổi cầu kinh lớn và nó là buổi cầu kinh cho tất cả những người đàn ông.

Hãy cố gắng tránh bàn chuyện kinh doanh trong tháng Ramadan tại Trung Đông. Các tín đồ Hồi giáo dậy từ rất sớm và bắt đầu cầu kinh từ lúc mặt trời mới ló cho đến khi tắt bóng, và trong thời gian này họ nhịn ăn, nhịn uống và nhịn cả hút thuốc. Còn trong kinh doanh, nghi lễ này được thực hiện đầy đủ hay không hoàn toàn phụ thuộc vào bản chất công việc của công ty hay tổ chức đó.

Có hai lễ hội chính cần lưu ý, đó là Eid al-Fitr ngay sau tháng Ramadan và Eid al-Adha ngay sau cuộc hành hương hàng năm. Những ngày lễ này thường kéo dài khoảng ba ngày cho dù chính phủ không muốn kéo dài thêm thời gian. Vì vậy tốt nhất là hãy tránh tiến hành kinh doanh vào đúng hoặc gần dịp hai Edi này.

Tiến hành kinh doanh – Gặp gỡ và chào hỏi

Bạn sẽ nghe thấy những người theo đạo Hồi truyền thống chào nhau là 'Asalamu alaykum' (Cầu chúc bạn an bình) và họ cũng sẽ đáp lại lời chào đó là 'wa alaykum salam' (cũng có nghĩa là Cầu chúc bạn an bình), tuy nhiên, nếu không phải là người Hồi giáo thì bạn sẽ không nhận được lời chào như vậy.

Khi tiến hành kinh doanh ở Trung Đông, việc bắt tay và giữ một lúc lâu vẫn thường được áp dụng. Nghi thức của đạo Hồi dạy rằng tay phải luôn được dùng để bắt tay và một người chỉ được rút tay ra khỏi tay người kia khi người đó đã rút tay trước. Thế nên bạn đừng ngạc nhiên nếu tay còn bị giữ trong khi vẫn được dẫn đi đâu đó. Việc nắm tay giữa những người đàn ông ở đây hết sức bình thường và nó không mang nhiều ý nghĩa giống như ở phương Tây.

Người Ả-rập xưng danh hết sức thân mật trong giao tiếp kinh doanh và thông thường họ vẫn gọi tên nhau. Ví dụ như John Smith thì sẽ được gọi là Ông/Ngài John. Danh xưng của người Ả-rập gồm có: Sheikh (được dùng đối với người già,  học giả, người lãnh đạo), Sayyid (chỉ con cháu của nhà tiên tri Muhammad) and Hajji (dành cho một người hành hương).

Tiến hành kinh doanh – Tìm hiểu đặc điểm giới tính

Trong văn hóa Ả-rập, vai trò giữa phụ nữ và đàn ông hết sức khác nhau. Thế nên vẫn không hề có sự bình đẳng giới tại khu vực này. Tuy nhiên thi thoảng vẫn có phụ nữ trong những lúc tiến hành kinh doanh.

Nếu bạn được giới thiệu với một người phụ nữ có vai trò như một người đàn ông thì hãy chờ xem liệu có bàn tay nào đưa ra cho bạn bắt hay không. Nếu không thì cũng đừng cố bắt tay làm gì. Và cũng tránh làm quen với những người phụ nữ bằng cử chỉ hoặc ánh mắt.

Tiến hành kinh doanh – Kinh doanh là riêng tư

Nhiều người phương Tây đã từng sống hoặc làm việc ở Trung Đông có thể sử dụng những ngôn từ lộn xộn không có trật tự và dễ gây nổi cáu khi tranh cãi về công việc kinh doanh ở đây. Mặc dù đây chỉ là vấn đề về nhận thức, nhưng nó thực sự cho thấy việc kinh doanh ở đây được tiến hành thực hiện theo nhiều cách rất khác nhau so với ở phương Tây.

Người Ả-rập không phân biệt giữa công việc và cuộc sống riêng. Việc thực hiện kinh doanh luôn xoay quanh rất nhiều các mối quan hệ cá nhân, những ràng buộc gia đình, niềm tin và danh dự. Tuy vậy, xu hướng ưu tiên các vấn đề cá nhân luôn được xem xét trước tiên so với những chuyện khác. Thế nên nó hết sức quan trọng khi các mối quan hệ trong kinh doanh luôn được xây dựng trên tình bạn và sự tin tưởng lẫn nhau.

Kết quả của tính tâm lý này đó chính là hệ thống nổi tiếng 'wasta' nghĩa là: nếu bạn có những người bạn hoặc những đầu mối liên lạc ở những nơi cần thiết, thì các điều luật có thể được thực hiện hoặc mọi việc có thể được giải quyết nhanh hơn. Hệ thống 'wasta' này hoạt động dựa trên nền tảng trao đổi những đặc ân và không bao giờ coi nhẹ tình cảm. Mặc dù điều này dường như có thể là thành kiến, nhưng đó lại là điều nên được tìm hiểu kỹ khi tiến hành kinh doanh tại Trung Đông.

Tiến hành kinh doanh – Chỉ bằng lời nói

Nền văn hóa Trung Đông đánh giá giá trị khi dựa vào lời nói của một ai đó cao hơn là dựa vào những thỏa thuận bằng văn bản. Lời nói của một người đều liên quan tới danh dự của người đó. Các hợp đồng được coi như những thư báo của việc hiểu biết lẫn nhau hơn là những thỏa thuận có sự ràng buộc chắc chắn. Hãy chỉ hứa chắc chắn những điều mà bạn có thể làm bởi nếu không bạn sẽ coi như bị mất danh dự.

Tiến hành kinh doanh – Gặp gỡ và đàm phán

Không nên thực hiện việc gặp gỡ quá sớm vì những thay đổi về hoàn cảnh cá nhân có thể tác động tới công việc của bạn. Một khi công việc vừa được thực hiện thì hãy xác nhận lại bằng lời với nhân vật mà bạn đã gặp một vài ngày trước đó.

Những cuộc gặp gỡ ban đầu thường là để xây dựng các mối quan hệ. Xây dựng niềm tin và thiết lập sự tương trợ lẫn nhau là những điều kiện cần thiết hết sức quan trọng đối với việc tiến hành kinh doanh tại Trung Đông. Một điều nên lưu ý trong buổi nói chuyện đó là phải cố gắng biết được “nhân vật” mà bạn định tiến hành kinh doanh cùng là ai.

Việc gặp gỡ có thể lộn xộn vì vậy luôn luôn phải chuẩn bị rèn luyện tính kiên nhẫn. Các cuộc gọi điện thoại luôn xảy ra trong suốt buổi gặp và mọi người có thể xuất hiện bất ngờ tại phòng họp và bắt đầu tham gia tranh luận những vấn đề của riêng mình. 

Những cuộc gặp gỡ thường xoay vòng. Chúng không theo một khuôn mẫu nhất định nào và không có nội dung cụ thể nào về các vấn đề hay những mục đích. Mọi vấn đề phát sinh đều được đưa ra thảo luận. 

Những người nước ngoài thường phải đúng giờ. Mặc dù người Ả-rập đặt ra một yêu cầu rất cao trong việc đúng giờ nhưng chính họ hiếm khi làm được điều đó. Thực tế, nếu người Ả-rập muốn nhấn mạnh vào thời gian hẹn phải được tôn trọng thì họ sẽ sử dụng cụm từ 'mow'id inglizee'  - theo nghĩa đen có nghĩa là “gặp gỡ” như trong tiếng Anh. Tuy nhiên, nếu bạn lỡ có đến muộn thì cũng đừng hoảng hốt mà chỉ cần xin lỗi một cách lịch thiệp là được. 

Nếu để đàm phán thì hãy nhớ rằng những người Ả– rập là những con người của buôn bán và họ là những nhà đám phán xuất sắc. Việc mặc cả diễn ra khắp nơi từ cửa hàng cho tới tận boong tàu. Các quyết định được đưa ra một cách chắc chắn. Các thủ tục rườm rà chỉ để làm tăng thêm thời gian suy nghĩ. Vì vậy đừng sử dụng cách gây áp lực bởi điều đó chỉ làm phản tác dụng mà thôi.

Ngôn ngữ, màu sắc và biểu tượng

Hãy nhớ rằng cả người Ả–rập và người Do thái đều viết từ phải sang trái. Trong các tài liệu quảng cáo hay tiếp thị, hãy đặt các hình vẽ theo thứ tự đúng: nghĩa là hãy đặt các bức tranh “trước” sang bên phải còn các bức tranh “sau” vào bên trái.

Màu xanh lá cây được sử dụng trong đạo Hồi. Những sự kết hợp cụ thể giữa các mẫu với màu sắc có thể được một bộ tộc nào đó sử dụng. Hãy xem xét lá cờ của Saudi Arabia một cách hết sức cẩn thận bạn sẽ thấy: trên đó có tên của thánh Allah! Đừng bao giờ đặt cờ ở nơi quảng cáo bởi như vậy là bạn đang xúc phạm đến thánh Allah. 

Những hành động khiếm nhã nên tránh

- Không được ăn hoặc uống trước các nhà thời Hồi giáo trong tháng Ramadan. Bởi họ đang nhịn ăn.

- Đừng sử dụng tay trái – đặc biệt là trong khi ăn. Nó được xem như là thức ăn không được sạch ở Trung Đông.

- Đừng bao giờ bắt chéo chân và chĩa đế giầy về phía một ai đó.

- Những người Hồi giáo chính thống không ăn thịt lợn, không uống rượu, và không bàn luận gì đến những người phụ nữ trong gia đình họ.

- Thứ sáu là ngày thánh của đạo Hồi; tuần làm việc có thể từ thứ bảy tuần này cho tới thứ tư tuần sau.

- Không bao giờ được ngắt lời cầu kinh của người theo đạo Hồi, họ thực hiện nghi lễ tín ngưỡng này năm lần trong một ngày.

Theo bwportal